Wat kan een volk vermoeiend zijn. Mozes staat op het punt om er een burn-out van te krijgen. Bovendien heeft hij geen tijd meer over om God te horen. Via Jetro laat God hem zien wat ‘leider zijn’ inhoudt.
Deze week lezen we Jitro: ‘Samenbinder’. Het lijkt toch precies alsof Mozes dat doet: samenbinden. Hij is er razend druk mee en iedereen met een vraag of frustratie is welkom bij hem. Wat een ideale leider! Maar hij raakt helemaal overwerkt en heeft geen eens tijd over voor zijn gezin. Tot Jetro komt en hem raad geeft voor het leiderschap. Wat betekent het ‘leider zijn’ nu eigenlijk volgens de Bijbel?
We lezen volgens de Driejarige Tora Cyclus:
• Mozes: Exodus 18:1-19:5
• Psalm: 55
• Koning: Richteren 17
• Profeet: Jesaja 43:22-28
• Evangelie: Mattheüs 2:19-23
• Apostel: Romeinen 1:1-23
Leider zijn is delegeren
Het eerste advies kennen we wel. Mozes moet het ‘leider zijn’ delen met anderen, delegeren dus. Daarvoor moet je loslaten, maar ook in staat zijn om mensen te vinden en op te leiden die dat kunnen. Jetro heeft er een systeem voor, het staat bij ons bekend als het Jetro-model. Het is een top-down hiërarchie waarbij Mozes het opperste gezag blijft houden, zonder dat hij over alles een uitspraak hoeft te doen.
In onze tijd heeft élk gezag de verdenking van tirannie. Het idee alleen al dat ‘leider zijn’ 40 jaar lang duurt, geeft al de suggestie van een dictatuur. Ook de Tora heeft onder dat vooroordeel te lijden. Men denkt dat de Tora alleen maar een dictatuur op het oog heeft. Een gezagsmodel om het volk in toom te houden en aan wetten te binden, ten koste van de vrijheid. Maar gezag hoeft helemaal geen tirannie te zijn. Een uitleg van vers 23:
“De gerechtigheid zoals die vorm moet krijgen onder het volk, is op die manier voor jou lichter, want je deelt het met alle anderen die je hebt bevoegd. Als je dit doet, ben je in staat om in je leven en je roeping te staan zonder te bezwijken onder een te zware last. Dat geldt ook voor heel het volk dat onder je hoede is, ook zij zijn op die manier in staat om tussen de andere volken te leven. Zo zullen ze in hun bestemmingsplaats aankomen, vervuld van herstel, heelheid en vrede.”
De invulling van Mozes’ gezag
Ook voor het uitoefening van het gezag geeft Jetro advies (vs. 20). Leider zijn is voor Mozes het geven van onderwijs, als de voeding voor het vrije volksbestaan. Om dit onderwijs te geven, adviseert Jetro het onderwijzen van vier dingen: chokiem, torot, haderrech en ma’aseh, ofwel: wetten, onderwijzingen, de weg en overgaan tot handelen. Daarbij valt op dat ‘de wetten’ vooraan staan. Wat voor wetten zijn dit eigenlijk?
Het woord chokiem is afgeleid van ‘inkerven’. Wetten zijn pas van kracht als ze in steen zijn gebeiteld. Wetten zijn dus vaste grond, het geeft je bestaan een fundament. Als je de wetten kent, weet je waar je vanuit kunt gaan, daar hoeft niet aan getwijfeld te worden. Vervolgens komen de torot, de onderwijzingen. Die zijn flexibeler dan wetten, dit woord is namelijk afgeleid van ‘doel raken’. Je kunt de wetten kennen, maar dat geeft je alleen nog maar grond onder je voeten. Wetten zijn nog géén motivatie voor het doel van je leven. Tora (enkelvoud van torot) geeft dat wel. Tora helpt je om, staande op het fundament van de wet, je hoofd op te heffen en richting te vinden. Want het geeft je de wijsheid die nodig is om keuzes te maken.
Samenbinden in gemeenschap
Wie in staat is om goede keuze’s te maken voor zichzelf en zijn of haar gezin, krijgt een status. Een rol in het leven, een verantwoordelijkheid. Je bent dan volwassen en in staat om Tora te leven en een licht voor anderen te zijn.
Maar Jetro gaat nog verder! Hoe is het mogelijk? Is er nog méér dan? Ja, want Jetro betekent ‘Samenbinder’. Wie zijn levensfundament kent (de wetten) en keuze’s kan maken (onderwijzingen), moet nog leren om een samenbinder te zijn. Want in de Bijbel gaat het niet om individuele kennis van wetten en onderwijzingen, maar juist om de kracht die kan samenbinden tot een gemeenschap!
Wat betekenen ‘de weg’ en ‘het handelen’ in dit licht? En wat zegt dat over ‘leider zijn’?
